SIYAASAD
Maanta oo Axad ah, bulshada Suuriya waxa u beryey waa cusub oo ka duwan sidii ay u barteen muddo dheer oo sooyaalkooda ka mid ah, ka dib markii madaxweynihii taliska Suuriya Bashaar al-Asad uu dalka uga baxsaday jiho aan xog laga hayn, xoogagga mucaaridkuna gacanta ku dhigeen inta badan magaalooyinka waaweyn ee Suuriya. Waa dagaal socday 11 maalmood oo keli ah, laguna riday talis dad badan dhuunta u galay, dad badanina ka quusteen in uu dhaco, hase ahaatee dhicitaankani waa mid ka fududayd sidii ay in badani filayeen.
Maalmahan waxaa la wareejinayay warbixinno dhawr ah iyo qoraallo kale oo sheegaya in xidhiidh dhex mari karo amaba dhexmaray Israa’iil iyo Soomaalilaan. Suhayb Maxamuud ayaa lafaguraya sheegashooyinkan oo meel fog la gaadhsiiyay iyadoo sugnaantooda uu mugdi badan ku jiro.
Julaay 29, 2024 Baanka dhexe ee Itoobbiya ayaa ku dhawaaqay in habkii sarrifka lacagaha qalaad ee Itoobbiya lagu sameeyay isbeddel, taas oo loo beddelay hab furan oo uu suuqu hoggaaminayo (Flexible or Floating Exchange System), waxa ayna daba socotay dedaallada isbeddel ee uu Abiy Axmed, bilowgiiba la soo galay dalka Itoobbiya iyo guud ahaan Geeska.
Ka dib doorashooyinkii Somaliland ka qabsoomay 13-kii Noofambar ee bishan, waxa suurogal ah in loollanka Taywan iyo Shiinuhu ka wadaan gobolku u janjeedhsamo dhinaca Shiinaha. Muddo ka hor doorashooyinkan, Madaxweyne Muuse Biixi Cabdi waxa uu iskaashi iyo xidhiidh adagba la sameeyey dalka Taywan, waxaanay ku dedaaleen in Shiinuhu ka caago badda cas, si Somaliland u kasbato reer Galbeedka, una aqoonsadaan, sidaasna Muuse Biixi mar kale ku helo kursiga.
Tartanka guddoomiyaha Koomishaneerka Midawga Afrika ayaa ka kooban afar murashax oo ka soo jeeda dawladaha Bariga Afrika kuwaas oo kala ah: Rayla Odhinga oo kiiniya ka socda, Maxamed Cali Yuusuf oo Jabuuti metelaya, Anil Gayaan, iyo Raytashaarad oo ka kala socda madagaskar iyo Moriishas. Odhinga iyo Yuusuf waxa lagu tilmaamaa labada murashax ee ugu cadcad murashaxiinta uguna dhaw in ay ku guulaystaan, waxaana loo badinayaa midkood in uu noqon doono madaxa Koomishaneerka afarta sannadood ee soo socda, iyada oo muddada xil haynta hal mar uun la cusboonaysiin karo.
Aragti
Maxamed Karaama waxa uu falanqeynayaa xaalka khilaafka xukuumadda federaalka iyo Axmed Madoobe, dhawaan ayaa xukuumadda federaalku ciidamo ku soo daabushay deegaanka Raaskambooni, halka ciidamada Jubbalaan guuto guuto iyo qof qof ugu goosanayaa dhanka ciidamada federaalka.
Dhegaha bulshada iyo warbaahinta waxaa ku soo laalaabtay warar tibaaxaya in Maammulka Buntilaan laga fuliyo xukunno dil ah oo lagu qaadayo xubno ka kala tirsan ururrada al-Shabaab iyo Daacish. Nuxurka iyo farriinta ay xukunnadaasi wataani waa inay Buntilaan tahay maammul ay u degsan tahay siyaasaddiisa amni oo uusan ka leexan hadba madaxweynaha kursiga ku fadhiista.
Talafeeshan ayaa bartiisa YouTubka soo dhigaya muuqaal uu cinwaan uga dhigay: “Donald Trump heshiis degdeg ah ma la samayn doonaa Putin… khabiir arrimaha siyaasaddaha ah oo sir weyn soo bandhigay”. Sirtaas weyn ee uu khabiirku soo bandhigi doono, marka aad muuqaalka daawatid, waa in uu si fudud weyddiintaas kaga jawaabi doono in aanu si dhab ah u ogayn in heshiiskaasi dhici doono, welina aan la saadaalin karin tallaabada uu Trump qaadi doono.
Baaqii Maxkamadda Caddaaladda ee Caalamiga ahi ka soo saartay soo qabashada Benyamin Netanyahu iyo Wasiirkii Difaaca ee Yoav Gallant waxa uu dunida ku soo dabbaalay miyirqab iyo dheellitir, ugu yaraanna waxa uu muujiyey in dunidu aanay isku raaci karin xaglinta faraha ka baxday ee dunida badankeedu u xaglisay Israa’iil, iyada oo dalal badan u dhaqmeen sida in Israa’iil tahay dal wax kasta oo aan dalalka kale u bannaanayn u bannaanyahay.
Maalintii Jimcaha, 15kii, November, 2024, waxa geeriyooday Axmed Maxamed Maxamuud – Siilaanyo (1936 – 2024), ka dib muddo ku dhaw 50 sannadood oo uu si firfircoon ugu jiray siyaasadda. Muddadaas, oo isugu jirtay intii ay dhisnayd Jamhuuriyaddii Soomaalida iyo ka dib burburkii midnimada, ma fududa in laga hadlo taariikhda casriga ah ee Soomaalida, iyada oo aan la xusin Axamed Maxamed – Siilaanyo iyo kaalintii uu ku lahaa dhacdooyinkeeda.
Dhaqan
Horumarka iyo ilbaxnimada bulsho ku tallaabsato waxyaalo kala duwan ayaa lagu qiimeeyaa oo mid kastaaba keli ahaantiisa mudnaan goonni ah u leeyahay. Waxa xusid mudan erayga horumar in uu fogaan kala duwan leeyahay oo uu taabto laamaha kala duwan ee aqoonta, sida, dhaqaalaha, cilmiga bulshada, cilmi nafsiga, qaanuunka iyo kuwa la halmaala, oo majaal kasta kolka la joogo si gaar ah loogu qeexo. Kolka aynu qiimaynayno bulsho horumar in ay ku tallaabsatay iyo in kale waxa asaasi ah in laga eego heerka noloshooda: tacliin ahaan, tiknoolaji ahaan, dhaqaale ahaan, iyo wixii soo raaca.
Shakhsiyadda qofka ee nafsad-bulsheed waxa inteeda badan xukunta waayo-aragnimada dahsoon ee qofka, waa noloshii uu soo maray ee aanu in badan xusuusnayn ama la falgashay midda aanu xusuusnayn.Nafsadyahan Maraykan ah oo la odhan jiray Eric Erikson ayaa ka mid ah dadka sida faahfaahsan u fasiray qaabka ay shakhsiyadda qofku ku sameysanto iyo heerarkeeda.
Fiiro gaar ah: Ereyga (Harrasment) sida aynaan ugu heyn erey Afsoomaali ah oo u dhigma, ayaa muujinaysa sidaan bulshada Soomaalidu ugu baraarrugsanayn xaaladan liidata ee dumarku wajahaan. -Trjumaanka (W.T Cabdisalaam Gaboobe)
Sidii ay kolba maro isugu eegaysay waa ay dhammeysay dharkii khaanadda ku jiray oo dhan, muraayadda inta jeer ee ay kusoo noqotay lama tirin karo. Dhinac aanay iska eegin iyo hab aysan u istaagin ma jiro, miskaheeda, dhexdeeda iyo naaskeedaba labiska ugu habboon ee halmar soo saaraya ayey ka dooran kari la’dahay dharkeeda sidii carwo camirran u rasaysan.
Buuggani waxa jawaab waafi ah ka bixinayaa waxa Geeska Afrika ka duway Afrika inteeda kale, ee siyaasadeedana ka dhigay mid murugsan.
Xaliimo saaxiibbo ayaanu ahayn yaraantayadii. Wakhti aad u kooban ayaannu wada soconnay illaa haddana xasuustayda kamay bixin, wajigeedii baa igu sawiran weli, codkeedii iyo qosolkeedii aan kala go’a lahaynna maskaxdayda ayuu ku samaysanyay illaa imika!Maalmo badan darteed ayaan iskuulka u tegi jiray, maalmo ka sii badanna gurigooda ayaan ku rawaxi jirayba, sheekada iyo ciyaarta oo mararka qaar dhexda noo maraysa ayaan xasuustaa ushii hooyaday, markaasaan orod iyo kacaa-kuf ku soo gaadhaa guriga.
Qoraaga buuggan, Casmi Bishaara, waxa uu dib u qoday goldaloolooyinkii taariikhda Islaamka, isaga oo isku dayaya in uu dejiyo hab-cilmiyeed aynnu ku fahmi karno xidhiidhka ka dhexeeya Salafiyada iyo Wahaabiyada, waxa uu furay irrid laga geli karo isku-milanka aqooneed ee ka dhexeeya Salafiyadii hore ee ku dhaqanka xadiiska iyo raacista dariiqii Nebi Maxamed wax kastena ka hormarin jiray lana odhan jiray “Ehelka Xadiiska/Ehelka Atharka” iyo Salafiyada Ibnu Taymiya.
Maltimiidhiya
Muuqaalkani waxa uu soo gudbinayaa qoraal waraysi ah oo uu Faysal Cali oo ka tirsan bahda Geesku uu la yeeshay Stuard Reid, qoraaga buugga The Lumumba Plot, kaas oo qoraagu dib ugu eegayo dilkii shirqoolka ahaa ee Lamuumba, isagoo si gaar ah diiradda ugu saaraya doorkii uu Maraykanku ku lahaa shirqoolka Lamuumba iyo u jilba dhigista xukuumadda mid ka mid ah hoggaamiyayaasha Afrika ugu haldoorsan.
Hoggaamiyayaasha Geeska Afriki waxa ay aad u hadal hayaan faa’idooyinka badan ee ay leedahay in ay bulshooyinkooda u dhisaan dekado, taas oo saldhig u ah mashaariicaha ay ku hormarinayaan degaannadooda.
Ibraahin Rasool oo danjire u noqday Koonfur Afrika, taliskii midabtakoorkana la dagaallamay, wuxuu Geeska uga warramayaa sababta uu dalkiisu u dacweeyay Israa'iil, waxa ay taasi uga dhigan tahay, iyo sida qadiyadda Falasdiin ay ugu dhowdahay qalbiyada reer Koonfur Afrika.
Geeska - Hir cusub: Mareeg ku hawlan qaabaynta warbaahinta dhaqameed ee Geeska Afrika.
Waraysi
Markii ay burburtay dawladnimada Soomaaliya, shacabkii ku noolaa caasimadda Muqdisho waxa ay u kala firdhadeen deegaannadii ay qabiilladoodu ka soo jeedeen, sidoo kale waxaa jiray dadyow u baxsaday dalka dibadiisa, balse, badidood waxa ay sii mareen nolol qaxootinimo.
Soofiya Samatar waxa dhalay Barafasoorkii weynaa ee Siciid Sheekh Samatar, hooyadeedna waxay ahayd macallimiintii wax ka dhigi jiray Kiniisadaha Menonaytka ee Muqdisho, Soofiya oo hooyadeed ka soo jeeddo gobolka Dakota, waxay ku dhalatay gobolka Indiyaana ee Maraykanka. Labadeeda waalid waxay ahaayeen macallimiin, akhriska iyo luuqadaha qalaad aad u jecel. Soofiya aabbaheed waxa uu ahaa baresare oo dhiga taariikhda Afrika, waxaana uu wax ku qori jiray, tifaftirena ka ahaa joornaallo cilmiyeed oo dhawr ah, hooyadeedna waxay ahayd macallimad luuqadda Ingiriisida barta dadka aan u dhalan.
GOGOLDHIGAktoobar horraanteedii waxa aan u safray Ifiriin si aan u la kulmo sheekafalkiyaha weyn Guugi wa Tiyaango[1]. Hore waxa aan dhawr toddobaad ku soo qaatay maamulgoboleedka Aywa, oo ay galaabixinaysay dabayl qabow. Se halkan waxaa is helay fallaadhaha qorraxda iyo diirrimaadkii Kaalifoorniya, waxaana unkantay neecaw carfoon. Si deggan ayaa aan u saldhigtay kursiga dambe ee tagsiga. Waxaa bannaanka meel kasta maraya taraagyada Ameerikaanka. Waxaa i gu geedaaman carafta neecowda ka soo kakamaysa badweynta.
Warqad ay dhawaan daabaceen, koox cilmibaadhayaal ah ayaa waxa ay ku dooddeen in isbaarooyinka Soomaaliya ay ina siinayaan fursad aan ugu kuurgalno ugana fekerno sida iyo sababta ay beelaha Soomaalidu dhul u sheegtaan, waa lafagur cusub oo muhiim ah, taas oo dib u eegaysa sida aan uga fekerno dawlad dhiska Soomaaliya.Horaantii Ogos ayaa Norman iyo laba cilmibaadhe oo ay wadashaqeeyaan, Cabdiraxmaan Iidle iyo Peer Schouten (Mr Roadblock), waxa ay baahiyeen warqad cilmibaadhis ay wadaan ka warbixinaysa, taas oo ay ku baadheen
Xaaji Jaabir waxa lagu tiriyaa foolaadka sheekoyahanka marka la joogo sheekafaneedda Carbeed ee ka soo mudhbaxaysa Geeska Afrika.