SIYAASAD
13-ka Noofimber ee sannadkan 2024, waxa Soomaalilaan u qorshaysan doorashooyin isa-saar ah oo lagu dooranayo Madaxweynaha talin doona shanta sannadood ee soo socda iyo saddex Xisbi Qaran oo uu xayndaabka siyaasaddu u xidhnaan doono tobanka sannadood ee soo socda. Ma aha doorashadii ugu horraysay ee isa-saar ah, saddex sannadood ka hor waxa dhacay doorashooyinka Golaha Wakiillada iyo Golayaasha Deegaanka oo isa-saaran.
Tan iyo markii Abiy Axmed loo caleemo saaray kursiga Raysal wasaaranimada Itoobbiya waxaa ka soo wareegay lix sanno iyo dheeraad, muddo bilo ka yar markuu xilka hayay, Sebtambar 2018, waxa uu caasimadda Eretariya, ee Asmara ku guddoonsaday isbahaysi saddex geesood ah, oo kulmiyay isaga, madaxweynaha Eretariya, Afwerki iyo madaxweynihii hore ee Soomaaliya Maxamed Cabdullaahi Farmaajo.
Bisha soo socota (13 noofembar, 2024) Soomaalilaan waxaa ka qabsoomi doona doorashooyin isku sidkan oo kala ah doorashada madaxtooyada iyo ta ururada. Doorashada ururada, 10 urur ayaa u tartami doona ka mid noqoshada saddexda xisbi qaran. Halka doorashada madaxtooyada ay saddexda xisbi qaran ee hadda joogaa u ordi doonaan qabashada hogaanka dalka iyo in ay sii xejistaan booskooda xisbi qaranimo.
Dhawaanahan waxaa ku dhex faafay xarumaha cilmibaadhista qaarkood aragti sheegaysa in xidhiidh iskaashi ka dhexeeyo kooxda Ansaaralaah ee Yementa ah, oo loo garan og yahay Xuutiyiinta iyo xarakada al-Shabaab oo ay Soomaaliyi fadhigooda tahay. Iskaashigaas oo daaran iskudubaridka isku socodka koonfurta badda cas iyo Geeska Afrika, ka ganacsiga sharci darrada ah ee hubka, iyo in Xuutiyiintu khibradooda la wadaagaan al-Shabaab.
Warbaahinta Ameerika waxa ay hadal haysaa, booqashada la filayo ee Madaxweynaha Maraykanku ugu kicitimayo Afrika kadib kolka ay soo xidhmaan kulamada guud ee Qaramada Midoobay, iyo ka hor doorashada Madaxtinimo ee loo ballansanyahay shanta Noofambar, qabsoomideeda asbuucyo ka hor Baydhan waxa uu oofin doonaa ballankiisii hore ee ahaa in uu noqon doono Madaxweynihii koobaad ee Ameerika ee booqda Mandaqada Koonfurta saxaraha Afrika tan iyo booqashadii madaxweynihii hore ee Baraak Obaama sannadkii 2015.
Aragti
Warbixin lagu qoray wargeyska Biritan ee Financial Times ayaa aad loogu faahfaahiyey qaababka sirdoonka Israa’iil u jabsadeen xogta ururka Xisbullaah, oo ururkan ku sababay khasaare weyn oo aanu si fudud uga soo kaban karin. Haddii qof sii saadaalin lahaa waxyeellada sirdoonka Israa’iil u gaystay ururka iyo sida uu u dhexgalay, runtii qofkaas aad ayaa looga maadsan lahaa, sababtoo ah waxa la innagu qanciyey in aan ururkan la jabin karin, oo uu awood ahaanna noqday jabhadda dunida ugu awoodda badan.
Ilaa hadda waxa Geeska Afrika ka taagan saamaynta khilaafkii ka dhashay is afgaradkii qabsoomay bishii koowaad ee sannadkankaas oo u dhexeeyey Itoobbiya iyo Soomaalilaan . Heshiiskan, Soomaalilaan waxa ay Itoobbiya u ballanqaadday in ay siinayso dhul ay saldhig ciidan ka dhisato, oo dhinac walba u ah 20 kiiloomitir, kuna yaalla xeebta Soomaalilaan.
Maalinta qaranku waxa ay Somaliland uga dhigantahay farxad iyo xasuuso dagaal oo is huwan. 18-ka May, madaxweynaha iyo masuuliyiin kale ayaa daawada dhoollatus waddadada dheer lagu soo bandhigo. Guutooyin ciidamo ah, dad ciyaaro kala duwan soo bandhigaya iyo libaax dhabarka loogu duubay calanka Somaliland ayaa waddada maraya. Ciidamada kala duwan ayaa is daba socda; millatari, ciidanka xeebaha, booliska iyo dabdemiska. Waxa ka daba yimi hubka noocyadiisa kala duwan; gawaadhi gaashaaman, tigniko iyo hub badan oo soo jiidasho ugu filan qofka daawanaya.
Haweenay da’ dhexaad ah ayaa, maalin, soo gashay goob daawooyinka lagu iibiyo oo aan ku sugnaa. Waxa ay inankii haystay weyddiisatay ‘daawadii kelyaha’. Dalabkeeda oo la-yaab lahaa awgeed, waxa aan u fiirsaday falcelintiisa. Halkee ku bugta? Ayaa uu weyddiiyay waxana ay u sheegtay ‘kelyaha’, isna waxa uu tiigsday daawada ‘Amoxiclav’ oo uu weyddiiyay: Imisaad rabtaa? Waxa ay u sheegtay; labo midh. Waxa aan inankii weyddiiyay sababta uu daawadan ugu siiyay kelyaha iyo waxa laga yaabo in ay kelyaha ka hayaan ee ay daawadani wax ka tari karto.
Waxaa habboon in aannu ka la qaadno qofka aqoonyahanka ah iyo qofka indheergaradka ah. Aqoonyahanku waa qofka la qabsaday in uu wax ku saleeyo waxa la gu shubtay, waana xagjir dabafadhiya qolada ay is ku aragtida yihiin. Se indheergaradku waa qof u laabfuran fikir kasta oo cusub, u na naqdin kara si miyirqabta.Cali Alwardi, buuggisa Alkhawaariq Al-laashucuuriya
Dhaqan
Bishan tobnaad waxa la la kowsaday warka nayaayirada leh ee sheegaya in uu ku soo laabtay shaqadii jilliinka Daniel Day-Lewis, taas oo uu muddo toddoba sanno ah ka sii maqnaa. Jilaagan 67 jirka ah oo sannaddii 2017-kii ka fadhiistay kadib kolkii uu soo baxay filinkiisii quruxda badnaa ee u danbeeyey Phantom Thread. “waligayba waxa aan is weydiin jirey” ayuu yidhi markii uu iclaaminayey hawlgabka “qaabkeen uga fadhiisan doonaa jilliinka?
Shirkii koowaad ee Sahyuuniyada oo qabsoomay sannadkii 1897-kii, waxa lagu baaqay in Yahuudda dal looga sameeyo Falasdiin. Theodore Herzl ayaa ahaa asaasaha iyo hoggaamiyaha ruuxiga ah ee siyaasadda Sahyuuniyada.
René Descartes waa mid ka mid ah faylasuufyada ugu caansan uguna saamaynta badan taariikhda, weedhiisa/dooddiisa caan baxday ee "Cogito, ergo sum—I think therfore I am"—"Waan fekeraa, sidaas darteed waan jiraa," waa mid ka mid ah tiirarka falsafadda casriga ah. Laakiin waa maxay macnaha weedhani? Sidee buu Descartes ku soo gaadhay gunaanadkan, in fekerkiisu uu caddayn u yahay jiritaankiisa? Si aan u fahanno, aan marka hore wax yar dib u milicsanno sooyaalkii Descartes iyo xilligii uu noolaa.
Turjumaadda Buugga Maxamed Aadan Sheekh ee dhowaan soo baxday waxay ka dhigantahay waa cusub oo u beryay dadka Afsoomaliga wax ku akhriya. Waxa afkeeda kula hadlaya mid ka mida ah innamadii ugu wanaagsanaa ee soomaaliyi dihato, haddii aynu adeegsanno weedhii tifatire Biyeetro Batruuji. Kuma filla eryada ammaanta ah ee cagtu ku badatay in ay muujiyaan waxtarnimada xusuusqorka Maxamed Aadan Sheekh.
Muddo soddon sanno ka badan ka hor, mufakirka reer Kiiniya, Cali Masruuci waxa uu soo jeediyey mafhuumka Afro-carabi, oo uu sees uga dhigay xidhiidhada Carabta iyo Afrika, sidoo kalena labadooda deegaan ka dhigay deegaanno isku xidhan istiraatiiji ahaan.
Samaysanka dawladnimadu waxay keentay hab looga horumaro qaabkii ay bulshadu u qaabaysneyd dawladnimada ka hor, taas oo koobsanaysa dhan bulsheed, dhaqaale, iyo dhan siyaasadeed. Qodobbada udubdhexaadka u ahaa isbeddelkan waxaa ugu muhiimsan; Awood Sharci dejin oo dhexe : samaynta laan dawladeed oo hawsheedu tahay dejinta xeerarka qaranka, xeerarkaas oo kolka la dejiyo ka dib looga gudbayo dhaqan galintooda.
Marxaladda dhallaannimadu waa mid aad muhiim ugu ah caafimaadka jidheed iyo maskaxeed ee qofka. Waxa lagama maarmaan ah in aan wax khalkhal ah oo saamayn raagta yeesha aannu ku iman ilmaha koraya.
Hordhac:Maxamed Aaden Muxumed oo ka tirsan Xarunta Dhitaynta, Dhaqanka, iyo Xiddigiska Soomaalida ee Oday-Ka-Sheekee, waxaa uu halkan ku falanqayn doonaa Kal-tirsiga Dabshid, oo ah Kal-tirsi qorraxeed ay Soomaalidu tirsato (Dabshid Somali Indigenous Solar Calendar).
Maltimiidhiya
Muuqaalkani waxa uu soo gudbinayaa qoraal waraysi ah oo uu Faysal Cali oo ka tirsan bahda Geesku uu la yeeshay Stuard Reid, qoraaga buugga The Lumumba Plot, kaas oo qoraagu dib ugu eegayo dilkii shirqoolka ahaa ee Lamuumba, isagoo si gaar ah diiradda ugu saaraya doorkii uu Maraykanku ku lahaa shirqoolka Lamuumba iyo u jilba dhigista xukuumadda mid ka mid ah hoggaamiyayaasha Afrika ugu haldoorsan.
Hoggaamiyayaasha Geeska Afriki waxa ay aad u hadal hayaan faa’idooyinka badan ee ay leedahay in ay bulshooyinkooda u dhisaan dekado, taas oo saldhig u ah mashaariicaha ay ku hormarinayaan degaannadooda.
Ibraahin Rasool oo danjire u noqday Koonfur Afrika, taliskii midabtakoorkana la dagaallamay, wuxuu Geeska uga warramayaa sababta uu dalkiisu u dacweeyay Israa'iil, waxa ay taasi uga dhigan tahay, iyo sida qadiyadda Falasdiin ay ugu dhowdahay qalbiyada reer Koonfur Afrika.
Geeska - Hir cusub: Mareeg ku hawlan qaabaynta warbaahinta dhaqameed ee Geeska Afrika.
Waraysi
Markii ay burburtay dawladnimada Soomaaliya, shacabkii ku noolaa caasimadda Muqdisho waxa ay u kala firdhadeen deegaannadii ay qabiilladoodu ka soo jeedeen, sidoo kale waxaa jiray dadyow u baxsaday dalka dibadiisa, balse, badidood waxa ay sii mareen nolol qaxootinimo.
Soofiya Samatar waxa dhalay Barafasoorkii weynaa ee Siciid Sheekh Samatar, hooyadeedna waxay ahayd macallimiintii wax ka dhigi jiray Kiniisadaha Menonaytka ee Muqdisho, Soofiya oo hooyadeed ka soo jeeddo gobolka Dakota, waxay ku dhalatay gobolka Indiyaana ee Maraykanka. Labadeeda waalid waxay ahaayeen macallimiin, akhriska iyo luuqadaha qalaad aad u jecel. Soofiya aabbaheed waxa uu ahaa baresare oo dhiga taariikhda Afrika, waxaana uu wax ku qori jiray, tifaftirena ka ahaa joornaallo cilmiyeed oo dhawr ah, hooyadeedna waxay ahayd macallimad luuqadda Ingiriisida barta dadka aan u dhalan.
GOGOLDHIGAktoobar horraanteedii waxa aan u safray Ifiriin si aan u la kulmo sheekafalkiyaha weyn Guugi wa Tiyaango[1]. Hore waxa aan dhawr toddobaad ku soo qaatay maamulgoboleedka Aywa, oo ay galaabixinaysay dabayl qabow. Se halkan waxaa is helay fallaadhaha qorraxda iyo diirrimaadkii Kaalifoorniya, waxaana unkantay neecaw carfoon. Si deggan ayaa aan u saldhigtay kursiga dambe ee tagsiga. Waxaa bannaanka meel kasta maraya taraagyada Ameerikaanka. Waxaa i gu geedaaman carafta neecowda ka soo kakamaysa badweynta.
Warqad ay dhawaan daabaceen, koox cilmibaadhayaal ah ayaa waxa ay ku dooddeen in isbaarooyinka Soomaaliya ay ina siinayaan fursad aan ugu kuurgalno ugana fekerno sida iyo sababta ay beelaha Soomaalidu dhul u sheegtaan, waa lafagur cusub oo muhiim ah, taas oo dib u eegaysa sida aan uga fekerno dawlad dhiska Soomaaliya.Horaantii Ogos ayaa Norman iyo laba cilmibaadhe oo ay wadashaqeeyaan, Cabdiraxmaan Iidle iyo Peer Schouten (Mr Roadblock), waxa ay baahiyeen warqad cilmibaadhis ay wadaan ka warbixinaysa, taas oo ay ku baadheen
Xaaji Jaabir waxa lagu tiriyaa foolaadka sheekoyahanka marka la joogo sheekafaneedda Carbeed ee ka soo mudhbaxaysa Geeska Afrika.