Go’doominta Muqdisho: Istiraatijiyadda Cusub ee al-Shabaab

Soomaaliya waxa ay gashay xaalad amni oo cakiran, iyadoo uu sii xoogeysanayo iska horimaadka u dhexeeya dowladda Federaalka iyo ururka al-Shabaab. Dagaalka oo markii hore ahaa weerarro goos-goos ah, ayaa hadda isu beddelay dagaal fool-ka-fool ah, kaas oo u muuqda mid ay al-Shabaab ku doonayso inay horumar istiraatiiji ah ka gaadho dhinacyada juqraafiga, siyaasadda iyo ammaanka, gaar ahaan gobollada ku xeeran Muqdisho.

Tan iyo bilowgii 2025, al-Shabaab waxay xoojisay hawlgalladeeda ciidan, iyadoo ka faa’iidaysanaysa habacsanaanta iyo kala daadsanaanta hannaanka amniga ee gobollada qaarkood, khilaafaadka siyaasadeed ee u dhexeeya dowladda Federaalka iyo maamul-goboleedyada, iyo danaynta beesha caalamka oo hoos u dhac ku yimid.

Bishii la soo dhaafay, xarakadu waxa ay kordhisay weerarrada tooska ah ee ay ka geysaneyso gobollada Koonfurta iyo Bartamaha Soomaaliya, taas oo muujineysa in dhaq-dhaqaaqyada ururku ay si weyn isku soo tarayaan.

Tusaale, Ururku waxa uu la wareegay gacan ku haynta degmada Aw Diigle ee gobolka Shabeellaha Hoose, ka dib dagaal culus oo qaatay saacado. Sidoo kale, weerarro abaabulan ayay dagaalyahannada al-shabaab ka fuliyeen deegaanno ku dhow Mahadaay iyo Balcad oo ka tirsan gobolka Shabeellaha Dhexe, waxayna kooxdu la wareegtay degaanno muhiim ah ay ka mid yihiin, Biyo cadde, Ceel baraf, Miir Taqwo, Laba Garas, Bursha Sheekh, Masaajidka Cali Guduud, Guullane, Xagarey, iyo Aadan Yabaal.

Degmada Aadan Yabaal ayaa ugu muhiimsan liiskan marka loo eego muhiimaddeeda istaraatijiyadeed, maadaama ay isku xidho labada gobol ee Shabeellaha Dhexe iyo Hiiraan. Qabsashada al-Shabaab ee degmadani waxa ay muujinaysaa isku dheellitirnaan la’aanta awoodeed ee labada dhinac; Xarakada iyo ciidamada dowladda.

Sidoo kale, weerarradan ayaa tilmaamaya in xarakadu ay dib u qabsatay deegaanno horay looga saaray, taas oo calaamad u ah caqabadaha hor yaalla dedaallada xorraynta iyo xasillinta dalka.

Dhinaca kale, gobolka Hiiraan, gaar ahaan dhinaca bari ee degmada Beledweyne, ayaa waxaa ka socda dhaq-dhaqaaqyo cusub oo ay wadaan dagaalyahannada al-Shabaab, halkaas oo ay la wareegeen deegaanno ay ka mid yihiin Yaasooman iyo Aboorey kaddib dagaal qadhaadh oo qaatay maalmo dhawr ah.

Gobolka Galgaduud, gaar ahaan tuulooyinka ku dhow degmada Ceelbuur, ayay xarakadu iyagana weerarro dhawr ah ku qaadday, iyadoo la sheegay in ay si ku-meel-gaar ah u qabsadeen dhawr tuulo oo muhiim u ah isu socodka ciidamada dowladda.

Xogaha amni ee la helayo waxay muujinayaan in al-Shabaab ay dib u habeyn ku samaysay howlgalladeeda, iyadoo diiradda saareysa weerarro qorshaysan, qabsashada deegaanno istiraatiji ah, iyo abuuridda xaalad amni darro oo ballaaran. Warbixinnada sirdoonka ayaa tilmaamaya in xarakadu ay xoogga saarayso isku xidhka gobollada Jubbada Dhexe, Shabeellaha Hoose, iyo Bartamaha dalka — taasoo ay uga gol leedahay inay isku fidiso dhul muhiim ah oo gacan ka siinaya diyaargarowga weerarro waaweyn.

Deegaannada Ay Ka Taliyaan Al-Shabaab:

1. Jubbada Dhexe: Waa xarunta ugu weyn ee kooxda, waxayna gacanta ku hayaan inta badan deegaankaas. Waa goob ay ku dhuuntaan hoggaanka sare, wayna adag tahay in la duqeeyo.
2. Jubbada Hoose: Xarakadu waxa ay maamushaa ku dhawaad 70% deegaankan, oo ay ku jiraan 3 magaalo oo muhiim ah. Waa meel muhiim u ah saadka iyo dhaq-dhaqaaqa ciidanka.
3. Hiiraan: Qiyaastii 45% waxaa ka taliya kooxda, gaar ahaan deegaannada ku yaalla bari. Hiiraan waxay muhiim u tahay isku xidhka waqooyiga iyo koonfurta Soomaaliya.
4. Shabeellaha Dhexe, Galgaduud, Bakool: Kooxdu waxay ka taliyaan qiyaastii 50%. Deegaannadan waxaa ka jirta dhibaato dhanka kaabayaasha ah oo keenaysa in dowladda ay la kulanto caqabado.
5. Shabeellaha Hoose: Halkani waa deegaannada hadda ay ka socdaan dagaallada ugu badani, waxaana xarakada u gacan galay in ka badan 40%.

Isbeddelka Istiraatijiyada Al-Shabaab

Al-Shabaab waxay beddeshay xeeladdeedii hore ee weerarrada degdegga ah, iyadoo hadda diiradda saaraysa isku fidin juqraafiyeed iyo maaraynta deegaannada. Tusaale ahaan, kooxda ayaa si buuxda ula wareegtay degmada Aw-Diigle (Shabeellada Hoose), iyadoo ujeeddadeedu tahay inay hareerayso caasimadda Muqdisho gaar ahaan dhanka koonfureed.

Qiimaynta Xaaladda Amniga

Haddii aynnu qiimayno oo aan isbarbardhig ku samayno qodobbada xooggan iyo tabardarrida labada dhinaca ee isku haya awoodda Soomaaliya: Dowladda Federaalka iyo kooxda al-Sabaab:

      Awoodda Dowladda Federaalka:

• Sharciyadda Caalamiga ah: Dowladdu waxay haysataa aqoonsi buuxa oo caalami ah, taasoo siisay fursado ay ku hesho taageero dibadeed.
• Xidhiidhka Beesha Caalamka: Dowladdu waxay xidhiidh togan la leedahay dalal iyo hay’ado caalami ah sida Qaramada Midoobay, Midowga Yurub iyo Midowga Afrika.

• Taageerada Bulshada: in kasta oo ay dowladdu lumisay in badan oo ka mid ah taageeradii bulshada Soomaaliyeed, haddana waxa ay weli haysataa taageero dhanka gudaha ah marka la barbardhigo kooxa al-Shabaab.

  Tabardarrada Dowladda Federaalka

• Xasilooni la’aanta siyaasadeed: Doorashooyin muran dhaliyay iyo is-qabqabsiga madaxda sare ayaa wiiqay kartida dowladda.
• Ciidamo aan si buuxda u tababarnayn: Xoogga dalka waxaa weli ka maqan tayo ciidan oo dhameystiran, iyo hub casri ah.
• Musuqmaasuq iyo Maamul xumo: Dowladda waxaa halis ku haya musuqmaasuqa baahsan ee ka dhex jira hay’adaha maamulka dowladda iyo kuwa amniga.
• Qorsho xumo: waxaa jira qorsho xumo iyo Tabar darro ka jirta dhanka saadka iyo isuduwidda ciidamada.
• hakinta taageerada Maraykanka: Joojinta gargaarka dhaqaalaha iyo milateriga ee la siiyo Danab iyo ciidan kale waxa ay hoos u dhigtay awoodda hawlgaleed.

     Awoodda Kooxda al-Shabaab

• Qaab-dhismeed gudaha ah: Kooxdu waxay leeyihiin nidaam xooggan oo gudaha ah oo ay ku maamulaan canshuurta, garsoorka, iyo ciidanka, kaas oo ka jira dhammaan dhulka ay maamulaan.
• Xirfadda dagaalka: Kooxdu waxay leedahay ciidan si fiican u abaabulan, lehna xeelado dagaal oo la qabsaday deegaanka.

• Xidhiidh dhaqaale: Waxay leedahay ilo dhaqaale gudaha ah iyo xidhiidho qarsoon oo gudaha iyo dibadda ah.

  Tabardarrada Kooxdan Argagaxisada ah:

• La’aanta aqoonsi sharci ah: al-Shabaab ma haysato wax aqoonsi ah oo dawli ah, taasoo ka hor istaagtay inay si furan u hesho taageero dibadeed.
• Weerarada cirka: Waxay si joogto ah uga nugul yihiin duqeymaha cirka, gaar ahaan kuwa Mareykanka iyo Turkiga.
• Sumcad-xumada: Weerarrada ay la beegsadaan shacabka waxay hoos u dhigeen kalsoonida bulshada ee ay ku qabaan kooxda.

Gunaanad:

Xaaladda amniga Soomaaliya waxay wajahayaan halis ballaadhan oo ka imanaysa istiraatiijiyadda cusub ee al-Shabaab, taas oo xoogga saaraysa hareeraynta iyo go’doominta caasimadda Muqdisho iyo xakameynta marinno muhiim ah. Haddii aan si degdeg ah dib loogu habeyn nidaamka ammaanka gudaha, lana xoojin iskaashiga amni iyo sirdoon ee gudaha iyo dibadda, waxaa halis weyni ka imaan kartaa horumar joogto ah ee ay kooxdu ka samayso dhanka juqraafiga, taasoo dhaawac weyn u geysan karta dowladnimada Soomaaliya.